Արատեսը գտնվում է Վայոց ձորի մարզում։ Միջնադարում Արատեսը ուներ շատ հետաքրքիր անուներ, որ նշանակում է արի և տես։ Արփաըորաց  Հայաստանի գետերից է: Արփա գետը բաժանվում է մեծ ու փոքր առուների: Գետի երկարությունը 128 կմ է: Զորաց եկեղեցին գտնվում է Եղեգիս գյուղի արևելյան հատվածում: Այն կառուցվել է 14-րդ դարում 1303 թվականին: Ուսումնասիրելով պարզում են, որ զինվորական եկեղեցի է եղել: Սմբատաբերդը Հայաստանի ամենապահպանված բերդերից է, գտնվում է Արտաբույրք գյուղի հարավ-արևելք, ծովի մակերեսից մոտ 2000 մ բարձության վրա: Սելմի քարավանատոընը հյուրընկալություն է առաջարկել ճանապարդողներին, ովքեր անցել են մայրուղու երկայնքով և Սերմի կամ Վարդենլյաց լեռնացքով: Սևան-Գավառ ճանապարիհին ձախ կաղմում `Սևանա լճի առափնյա հրվանդանի վրա է գտնվում Հայրավանք Սբ. Ստեփանոս վանական համալիլը: